ΟΖΟΝ

[Aquazone Team]

ΟΖΟΝ

των Ν. Ψάλτη και Μ. Βούλγαρη

"Έχουμε δει πολλά reef ενυδρεία στα οποία χρησιμοποιείται συστηματικά όζον.

Όλα ήταν όμορφα και υγιέστατα. Έχουμε δει εξίσου όμορφα και υγιή reef ενυδρεία στα οποία δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ παροχή όζοντος".

A.J.Nilsen

Γενικά τι είναι το όζον και πως παράγεται

Είναι πλέον γνωστό σε πολλούς από εμάς, ότι το όζον χρησιμοποιείται στα ενυδρεία για διάφορους σκοπούς, όπως είναι η αποστείρωση αλλά και η ικανότητά του να κάνει το νερό απίστευτα διαυγές, σαφώς πολύ καλύτερα απ’ ότι η χρήση του άνθρακα. Συγκεκριμένα, παρατηρώντας ένα ενυδρείο στο οποίο χορηγείται όζον, έχουμε την εντύπωση πως τα ψάρια δεν κολυμπάνε σε νερό, αλλά…. «πετάνε». Όποιος, λοιπόν, έχει τύχει να δει ενυδρείο, το οποίο έχει σε λειτουργία οζονιστήρα, θα έχει βιώσει αυτή την κατάσταση. Ουσιαστικά είναι μια μορφή χημικού φιλτραρίσματος του νερού μας.

Η τριατομική μορφή του οξυγόνου αποτελεί το μόριο του όζοντος, δηλαδή τρία άτομα οξυγόνου. Το μόριο του όζοντος είναι πολύ ασταθές σε κανονικές συνθήκες, και γρήγορα ανάγεται, ελευθερώνοντας το τρίτο άτομο του οξυγόνου. Έτσι δημιουργείται το σταθερό μόριο του οξυγόνου (Ο2) και οξειδωτικά παράγωγα. Το όζον (Ο3), δηλαδή, αποτελεί έναν ισχυρό οξειδωτικό παράγοντα.

Στη φύση το όζον δημιουργείται στα ανώτατα στρώματα της ατμόσφαιρας με την επίδραση της UV ακτινοβολίας του ηλιακού φωτός και των ηλεκτρικών εκκενώσεων των κεραυνών κατά τη διάρκεια καταιγίδων.

Το όζον, τεχνικά, παράγεται με τη βοήθεια ειδικών συσκευών, οι οποίες ονομάζονται οζονιστήρες. Η χρήση των οζονιστήρων στα ενυδρεία, εφαρμόζεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Πέρα όμως από το χόμπι μας, η χρήση του όζοντος έχει και άλλες εφαρμογές, όπως στη βιομηχανία και στις εγκαταστάσεις παροχής πόσιμου νερού, για λόγους απολύμανσης. Σε παγκόσμια κλίμακα κάποιες εταιρίες ύδρευσης, όπως και η δική μας ΕΥΔΑΠ σε πολλές περιπτώσεις, αντί της παραδοσιακής αποστείρωσης τού νερού με χλώριο, χρησιμοποιούν το όζον για την οξείδωσή του, με τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα .

Αυτές οι συσκευές λειτουργούν μέσω ενός γνωστού φυσικού φαινομένου, του βολταϊκού τόξου. Όταν δύο ηλεκτρικοί αγωγοί διαφορετικού φορτίου πλησιάσουν μεταξύ τους σε μια συγκεκριμένη απόσταση, ενώ ανάμεσά τους υπάρχει αέρας, τότε δημιουργείται ορατή ηλεκτρική εκκένωση, το βολταϊκό τόξο. Αποτέλεσμα του βολταϊκού τόξου στον ατμοσφαιρικό αέρα είναι το όζον. Η λυχνία ή κεφαλή της συσκευής του οζονιστήρα, ονομάζεται «κορώνα» και είναι υπεύθυνη για τη συνεχή δημιουργία βολταϊκού τόξου και κατά συνέπεια όζοντος.

Η χρήση τους στο χόμπι υπάρχει από τις πρώτες ημέρες της δημιουργίας του θαλασσινού ενυδρείου και του skimmer, αφού με αυτό το τρόπο μπορούσαν να απομακρύνουν την περίσσεια των οργανικών αποβλήτων στο νερό και να αυξήσουν την απόδοση του skimmer. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ο τρόπος που δουλεύει σπάζοντας τους διπλούς οργανικούς δεσμούς και κάνοντας τους έτσι ποιο εύκολο να αφαιρεθούν από το skimmer. Αυτό βέβαια είναι ανάλογο πάντα, με τον τρόπο χρήσης που επιλέγουμε και τις απαραίτητες ρυθμίσεις. Το όζον είναι ένα πολύ “δυνατό εργαλείο” και θέλει τον ανάλογο σεβασμό, γιατί σαν κάθε τι το δυνατό εργαλείο είναι ικανό για το καλύτερο αλλά και το χειρότερο. Αυτό το άρθρο, πιστεύουμε, ότι θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε καλύτερα το πως θα μπορέσουμε να πάρουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από ένα τέτοιο σύστημα.

Επιγραμματικά, η χρησιμότητα της χορήγησης όζοντος στο ενυδρείο, είναι αφ’ ενός για τον μεταβολισμό των πλεοναζόντων οργανικών διαλυμάτων, που δεν προλαβαίνουν να απομακρυνθούν από τους συνήθεις μηχανισμούς του ενυδρείου (skimmer, ενεργός άνθρακας) και αφ’ ετέρου για τη μερική “αποστείρωση” του συστήματος, καταστρέφοντας επιβλαβείς μικροοργανισμούς, όπως πρωτόζωα και βακτηρίδια, παρέχοντας έτσι, κατά κάποιο τρόπο, έλεγχο ή ακόμα και πρόληψη κάποιας ασθένειας. Βέβαια το όζον σε ένα ενυδρείο πρέπει πάντα να συνδυάζεται με ενεργό άνθρακα. Στην έξοδο του skimmer τοποθετείται η απαραίτητη ποσότητα ενεργού άνθρακα με σκοπό να αφαιρέσει τα «κακά» παράγωγα που είναι αποτέλεσμα της χημικής αντίδρασής του με το θαλασσινό νερό.

Πως λειτουργεί το όζον στο ενυδρείο

(Σύγχρονες αντιλήψεις-Σύγχρονες εφαρμογές)

Οι οζονιστήρες καθαρίζουν το νερό χημικά, προσθέτοντας ένα μόριο οξυγόνου στο ζωντανό (οργανικό) υλικό όπως επίσης και στα υπο-παράγωγα του μεταβολισμού τους. Ένας τρόπος μέτρησης της καθαρότητας, που επιφέρει το όζον στο σύστημα μας, είναι η τιμή του Redox. Δεν πρέπει όμως να θεωρηθεί πως μόνο αυτή και μόνο η τιμή μπορεί να μας δώσει μια πλήρη εικόνα του ενυδρείου μας. Είναι απλά μια ένδειξη για να δούμε τη δουλειά που κάνει το όζον στο νερό μας.

Το όζον αφαιρεί με επιτυχία την κιτρινίλα που μαζεύεται στο ενυδρείο μας με τον καιρό και η οποία οφείλεται στη συσσώρευση οργανικών διαλυμάτων, κρατώντας το νερό απίστευτα καθαρό. Σαν οξειδωτικό που είναι, διασπά τους οργανικούς δεσμούς στα δυο και δημιουργεί carboxylic acids ή αλλιώς πιο γενικά, λιπαρά οξέα, τα οποία δεν περιέχουν άζωτο. Έτσι, όταν το όζον συνδυαστεί με το skimmer, οι φυσαλίδες, οι οποίες δημιουργούνται, είναι φορτισμένες στην περιφέρειά τους και τα συγκεκριμένα λιπαρά οξέα προσκολλώνται στην επιφάνεια των φυσαλίδων αυτών σαν φιλμ, σαφώς πιο εύκολα από τους οργανικούς δεσμούς. Έτσι τα αποβάλει το σύστημα μας μέσω της εξαγωγής του skimmer, πολύ ευκολότερα, στο καπάκι του.

Το όζον δεν είναι απαραίτητο να χορηγείται μόνιμα και συνέχεια. Η χορήγησή του μπορεί να γίνεται περιοδικά, σε τακτά ή μη χρονικά διαστήματα, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Όπως από ημέρα σε ημέρα, ανά βδομάδα, μέχρι και ανά μήνα, ώστε να κρατήσει το ενυδρείο καθαρό και το νερό κρύσταλλο ή για να διατηρήσει την τιμή του redox σε αποδεκτά υψηλά επίπεδα. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, βοηθάει παρά πολύ στην πρόληψη ή ακόμα και στην καταπολέμηση διάφορων ασθενειών, αφού έχουμε το πλεονέκτημα ότι κάνει κάποιου είδους αποστείρωση στο νερό, που περνάει μέσα από το skimmer. Κάτι αντίστοιχα παρόμοιο συμβαίνει και με τη λειτουργία της λάμπας UV. Η οποία επιπρόσθετα κατά την λειτουργία της, λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας που εκπέμπει, δημιουργεί στο νερό μια μικροποσότητα όζοντος. Ιδιαίτερη προσοχή όμως απαιτείται όταν συνδυάζονται και οι δυο αυτές τεχνικές ταυτόχρονα, διότι υπάρχει ο κίνδυνος της υπερδοσολογίας του όζοντος με πολλές αρνητικές επιπτώσεις στις οποίες θα αναφερθούμε παρακάτω.

Αν και η μόνιμη χορήγηση όζοντος στο σύστημα δεν είναι απαραίτητη, θεωρητικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτός ο τρόπος χορήγησης είναι, ίσως, ο ποιο σωστός. Ο λόγος είναι ότι η χορήγηση μικρής ποσότητας όζοντος συνεχώς, σε σχέση με τη χορήγηση μεγαλύτερων ποσοτήτων σε πιο αραιά χρονικά διαστήματα, διατηρεί το σύστημα σταθερό. Έτσι αποφεύγουμε τις πολλές και απότομες διακυμάνσεις της ισορροπίας του νερού μας και αυτό σημαίνει λιγότερο στρες, λιγότερες και μικρότερες αλλαγές στη χημεία του νερού, κάτι που ειδικά για τα κοράλλια και γενικά τα ασπόνδυλα είναι πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί σε κάθε αλλαγή της χημείας του νερού, με οποιονδήποτε τρόπο, τα κοράλλια προσπαθούν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και αυτό οδηγεί σε στρες και ενδεχομένως σε απώλειες. Ειδικά στο Reef, που η σταθερότητα του συστήματος είναι το κλειδί της επιτυχίας, ίσως θα έπρεπε να εξετάσουμε αυτή την περίπτωση πολύ πιο προσεκτικά.

Η παρουσία του όζοντος στο νερό του ενυδρείου, εξασφαλίζει μια σειρά οξειδωτικών αντιδράσεων με κύρια λειτουργία την οξείδωση των οργανικών διαλυμάτων.

Τα οξειδωτικά παράγωγα που παράγονται είναι ποικίλα. Αναφέρονται, σαν παράγωγα, οι νιτρικές ενώσεις, οι οποίες προέρχονται από την οξείδωση των νιτρωδών ενώσεων, καθώς και μια σειρά υποπαραγώγων, τα οποία πολλές φορές είναι αρκετά τοξικά για τους φιλοξενούμενους οργανισμούς του ενυδρείου. Τέτοια υποπαράγωγα, αναφορικά, είναι τα υποβρωμίδια (bromine, bromide κτλ.), ουσίες εξίσου τοξικές με το χλώριο, τόσο για τους ασπόνδυλους οργανισμούς όσο και για τα ψάρια

Η απομάκρυνση των προαναφερόμενων τοξικών ουσιών, εξασφαλίζεται με την ταυτόχρονη χρήση ενεργού άνθρακα, η παρουσία του οποίου κρίνεται επιβεβλημένη.

Το καθαρό νερό, που παράγεται από το skimmer, περνά πρώτα μέσα από τον ενεργό άνθρακα, ώστε να δεσμευτούν οι επιβλαβείς ουσίες και κατόπιν διοχετεύεται στο νερό του ενυδρείου.

Τρόπος χρήσης του όζοντος στο ενυδρείο

(Χρήση-Τρόποι- Τρόπος Δράσης- Ανώτατα Επιτρεπτά όρια)

Ο τρόπος διάχυσης του όζοντος στο νερό του ενυδρείου, εξασφαλίζεται με την απ’ ευθείας διοχέτευσή του στο skimmer. Τα αποτελέσματα της διάλυσης του όζοντος με τον τρόπο αυτόν είναι άριστα και γι’ αυτό το λόγο δεν είναι απαραίτητη η χρήση ειδικών συσκευών διάχυσης. Ταυτόχρονα με σωστή δοσολογία και χρήση έχουμε και την σαφώς καλύτερη απόδοση του skimmer. Κάτι τέτοιο όμως, απαιτεί τη σωστή δοσολογία, γιατί σε περίπτωση υπερδοσολογίας θα έχουμε τα ακριβώς αντιθετα από τα αναμενόμενα αποτελεσματα, με σαφη μείωση της απόδοσης του skimmer. Όπως επίσης και την πιθανή σταδιακη καταστροφη του, λόγω του ότι κάθε συσκευή μπορεί να χειριστεί με ασφάλεια μια συγκεκριμένη ποσότητα όζοντος, αφού σαν πανίσχυρο οξειδωτικό προκαλεί μεγάλες φθορές. Συνήθως το όριο για αντλία και skimmer είναι τα 50mg/lt. Καλό είναι να κοιτάξουμε τις οδηγίες του κατασκευαστή και να κινηθούμε ανάλογα.

Μετά από μακροχρόνιες μελέτες και πειραματισμούς, οι ειδικοί ερευνητές οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι η μέγιστη επιτρεπτή ποσότητα, που μπορεί να χορηγηθεί στο νερό του ενυδρείου χωρίς να διακινδυνεύει η υγεία των οργανισμών από την άμεση επίδραση του όζοντος, είναι μέχρι τα 10mg/hour για κάθε 100 λίτρα νερού.

Αυτό αποτελεί και τον μοναδικό κανόνα, μιας και δεν υπάρχει κάποιος άλλος που να καθορίζει την ακριβή ποσότητα του όζοντος που μπορούμε να χορηγήσουμε κατά περίπτωση, ώστε να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε ένα κλειστό σύστημα.

Έτσι λοιπόν παρατηρείται μεγάλη ποικιλία, που αφορά την ποσότητα χορήγησης όζοντος, καθώς και την χρονική διάρκεια αυτής, από τους χομπίστες.

Ορισμένοι χρησιμοποιούν μικρές ποσότητες όζοντος, για παράδειγμα 2,5-3mg/hour για κάθε 100 λίτρα νερού σε συνεχή χορήγηση με ή χωρίς ρυθμιστή, ο οποίος ελέγχει τα επίπεδα του redox του συστήματος. Άλλοι πάλι χρησιμοποιούν την ανώτατη επιτρεπτή ποσότητα σε συνεχόμενη χορήγηση ή σε μικρά και τακτά χρονικά διαστήματα, π.χ. μία εβδομάδα τον μήνα ή όποτε αυτοί κρίνουν. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου χομπίστες δεν χρησιμοποιούν καθόλου όζον στο σύστημά τους ή η χρήση του περιορίζεται μόνο σε περιπτώσεις “έκτακτης ανάγκης”.

Κατά την χρήση ρυθμιστών redox, τα ηλεκτρόδια ή αλλιώς αισθητήρες του redox (probes), θέλουν τουλάχιστον 2 ημέρες για να δείξουν την πραγματική τιμή. Δεν θα πρέπει να απορήσουμε εάν την πρώτη φορά που βάλουμε σε λειτουργία ένα redox-meter ή controller παρατηρήσουμε μια αρκετά χαμηλή ένδειξη τιμής. Σε 2 περίπου ημέρες, η ένδειξη του οργάνου θα έχει σταθεροποιηθεί στις πραγματικές τιμές.

Επίσης πρέπει να έχουμε υπόψη μας, πως η απόδοση του οζονιστήρα επηρεάζεται άμεσα από την σχετική υγρασία που υπάρχει στο άμεσο περιβάλλον που δουλεύει. Οι εταιρίες προτείνουν μαζί με τον οζονιστήρα την προσθήκη ενός αφυγραντήρα που αφαιρεί την υγρασία και εξασφαλίζει την απρόσκοπτη απόδοση του. Αυτό θεωρητικά είναι ιδανικό, αλλά το κακό είναι πως πολύ γρήγορα τα μέσα αφύγρανσης εξαντλούνται και έτσι θέλουν ξανά στέγνωμα (αφύγρανση με θέρμανση υλικού συνήθως σε φούρνο μικροκυμάτων) και αυτή η διαδικασία κρατάει συνέχεια.

Αρκετοί χομπίστες δεν χρησιμοποιούν κάποιο αφυγραντήρα αφού πια είναι γνωστή η σχετική απώλεια που υπάρχει στην απόδοση της “κορώνας” που παράγει το βολταϊκό τόξο και κατά συνέπεια το όζον. Η απώλεια, όταν υπάρχει κανονική υγρασία, υπολογίζεται περί το 20-25% , ενώ εάν ο οζονιστήρας βρίσκεται σε κάποιο ντουλάπι όπου φιλοξενεί και το sump, λόγω μεγάλης υγρασίας η απόδοση πέφτει περίπου στο 50%. Ούτε λόγος βέβαια να τοποθετηθεί στο ντουλάπι αυτό κάποιο αφυγραντικό μέσο, αφού θα εξαντληθεί εντός λίγων ωρών. Η λύση είναι πολύ απλή. Αφού επιλεγεί το σημείο τοποθέτησης του οζονιστήρα και γνωρίζουμε περίπου ποια είναι η υγρασία του χώρου, αγοράζουμε ένα μοντέλο πιο δυνατό από αυτό που υπολογίζαμε αρχικά.

Παράδειγμα 1: Εάν απαιτείται 20mg/h όζον και έχουμε τη συσκευή στο ντουλάπι με το sump, και ο οζονιστηρας είναι 50mg/h, απλά ρυθμίζουμε την συσκευή στα 40mg/h. Υπολογίζουμε πως αφού θα έχουμε απώλειες γύρω στο 50%, τότε το 50% του 40 είναι 20. Άρα θα έχουμε την απόδοση που θέλουμε.

Παράδειγμα 2: Εάν απαιτείται 40mg/h όζον και έχουμε την συσκευή στο ντουλάπι με το sump, και ο οζονιστηρας είναι maximum 50mg/h, τότε χρειαζόμαστε μια πιο δυνατή συσκευή, π.χ. μια των 100 mg/h, ώστε να καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες μας σε όζον. Ρυθμίζουμε τον οζονιστήρα στα 80 mg και λόγω της υγρασίας, η απώλεια θα είναι πάλι 50% οπότε θα έχουμε περίπου τα 40 mg/h που ζητάμε.

Παρενέργειες

Ας αναφερθούμε όμως και στις παρενέργειες που μπορεί να επιφέρει η χρήση όζοντος στη χημεία του νερού ενός ενυδρείου, αλλά και σε κάποιες από τις διαφωνίες.

Σύμφωνα με τις απόψεις τουA.J.Nilsen (The Modern Coral Reef Aquarium Vol.1 1996), η έντονη οξειδωτική δράση του όζοντος, έχει σαν αποτέλεσμα τη διάσπαση των οργανικών αποβλήτων των οργανισμών και τη μετατροπή τους σε αμμωνιακά παράγωγα, χωρίς να ακολουθήσουν τον γνωστό βιολογικό κύκλο, με τη συνδρομή των αερόβιων αποσυνθετικών βακτηριδίων.

Τα αμμωνιακά παράγωγα, με τη βοήθεια των αερόβιων βακτηριδίων, μετατρέπονται σε νιτρώδη και αυτά με τη παρουσία του όζοντος οξειδώνονται γρήγορα σε νιτρικά και πάλι χωρίς τη μεσολάβηση των προαναφερομένων βακτηριδίων.

Το τελικό αποτέλεσμα της πιο πάνω δράσης του όζοντος στον κύκλο του αζώτου, είναι η αύξηση των νιτρικών παραγώγων κατά το χρονικό διάστημα χορήγησης όζοντος και η υπολειτουργία του φυσικού βιολογικού μηχανισμού του ενυδρείου.

Οργανικά μόρια –Ο3-> αμμωνία --Ο2 , βακτηρίδια -> νιτρώδη –Ο3 -> νιτρικά (Α.D.Graaf, 1988).

Υπάρχουν όμως και νεώτερες απόψεις ειδικών βιολόγων, σύμφωνα με τις οποίες αναφέρεται ότι το όζον δεν μετατρέπει απλά τα ΝΟ2 σε ΝΟ3, αλλά ουσιαστικά προκαλεί τη διάσπαση των οργανικών δεσμών και κατά συνέπεια την πιο εύκολη απομάκρυνση τους από το skimmer. Κάτι το οποίο, έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση των νιτρικών ριζών, μακροπρόθεσμα. Αυτό επαληθεύεται, κατά κάποιο τρόπο, στη σύγχρονη βιβλιογραφία για το όζον, όπου ενώ δεν υπάρχει αναφορά στην οξείδωση των νιτρωδών ενώσεων σε νιτρικά άλατα. Ενώ οι εξελίξεις σε άλλους τομείς για το όζον παρουσιάζονται ραγδαίες.

Παρατηρούμε λοιπόν μία μεγάλη αντίφαση απόψεων παραπάνω, ίσως τη μεγαλύτερη σχετικά με το όζον σήμερα. Αλλά είναι μία πλευρά του χόμπι που ακόμα εξελίσσεται. Παρόλο που το όζον χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια στο χόμπι, είναι τόσο πολύπλοκη η φύση της δράσης του, που ακόμα και σήμερα έχουμε συνεχείς εξελίξεις ως προς την ακριβή λειτουργία του. Μια προσεκτική μελέτη των αναφορών της σύγχρονης βιβλιογραφίας, που αναφέρεται στο όζον, των τελευταίων 10 ετών και ειδικά των τελευταίων 5 ετών, μπορεί πολύ εύκολα να αποδείξει πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα αυτά τα χρόνια. Για αυτό το λόγο και υπάρχουν κάποιες «αλλαγές» σε σχέση με το παρελθόν.

Η ποικιλία των υποπαραγώγων, τα οποία είναι αποτέλεσμα της οξειδωτικής δράσης του όζοντος, π.χ. τα υποβρωμίδια, τα οποία όπως έχει ήδη αναφερθεί, είναι αρκετά τοξικά για τους οργανισμούς. Το ίδιο τοξικά όσο το χλώριο και τα υποχλωρίδια. Επίσης η οξείδωση των απαραίτητων ιχνοστοιχείων του νερού, δημιουργεί όχι μόνο επιβλαβή υποπροϊόντα αλλά ταυτόχρονα μειώνει και την ευεργετική συνεισφορά αυτών στην ανάπτυξη και γενικά στην υγεία των οργανισμών μακροπρόθεσμα, ανάλογα με την χρήση. Ένας λόγος που σήμερα προτείνονται πιο χαμηλές δόσεις όζοντος, σε σύγκριση με τις δοσολογίες του παρελθόντος, είναι και αυτός. Αναφορικά υπογραμμίζουμε, ότι στα κύρια ιχνοστοιχεία, τα οποία οξειδώνονται, ανήκει η Ιωδίνη, κάποια παράγωγα της (Iodine, Iodide), όπως και ο σίδηρος (Fe).

Η διάρκεια ζωής του όζοντος στο ενυδρείο είναι σχετικά μικρή. Σε απιονισμένο νερό, η διάρκεια ζωής του είναι 20-30 λεπτά.. Αλλά στο απιονισμένο νερό δεν έχει να αντιδράσει με κάποιο χημικό στοιχείο πέρα από τους παθογόνους μικροοργανισμούς που μπορεί να υπάρχουν. Στο θαλασσινό νερό, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Η παρουσία πολλών χημικών ενώσεων-αλάτων, στη σύσταση του θαλασσινού νερού, από τις οποίες κάποιες ενώσεις διαδραματίζουν πολύ σπουδαίο ρόλο, είναι ικανές να αλλάξουν τις ισορροπίες στο ενυδρείο μας, λόγω της οξειδωτικής δράσης του όζοντος, εάν δεν έχουμε πλήρη γνώση του τι κάνουμε. Μπορεί το όζον σαν τριατομικό μόριο, να παραμένει σχετικά λίγη ώρα στο θαλλασινο νερό, (σαφώς, όμως, περισσότερο από ότι στο απιονισμένο νερό), αλλά σε αντίθεση με το γλυκό νερό, οι νέες ενώσεις που δημιουργεί λόγω των διαβρώσεων- διασπάσεων, είναι πάρα πολλές. Και αυτές οι νέες ενώσεις είναι που μπορούν να κάνουν μεγάλη ζημιά στο ενυδρείο μας ή αντιθέτως πάρα πολύ καλό.

Παρατηρήσεις

(Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα)

Η χορήγηση όζοντος μέσω του skimmer προκαλεί έντονη οξείδωση στα οργανικά διαλύματα του νερού , που διέρχονται μέσα από αυτό. Η αύξηση της χορηγούμενης ποσότητας όζοντος πέρα από ένα όριο, δεν θα επέφερε καλύτερα αποτελέσματα, αφού η ποσότητα του νερού που διέρχεται από το skimmer είναι συγκεκριμένη, με αποτέλεσμα να μειώσουμε την απόδοση αντί να την ενισχύσουμε. Κατά τη διάρκεια χορήγησης όζοντος, παρατηρούμε μείωση, έως και διακοπή της παραγωγής αποβλήτων από το skimmer. Έτσι λοιπόν, μπορούμε να καθορίσουμε, την ακριβή ποσότητα χορήγησης όζοντος εμπειρικά, παρατηρώντας την αποβολή ακαθαρσιών από το skimmer. Μόλις αυτή ελαχιστοποιηθεί ή σταματήσει, τότε δεν έχει νόημα η περαιτέρω αύξηση της χορηγούμενης ποσότητας όζοντος.

Πέρα από τις διαβρωτικές ικανότητες που έχει στο νερό, επηρεάζει και τον υπόλοιπο εξοπλισμό. όπως το skimmer, την αντλία του και το σωλήνα αντίδρασης, ακόμα και το σωληνάκι που μεταφέρει το όζον από τον οζονιστήρα στην αντλία και μετά στο skimmer. Πρέπει πριν αρχίσουμε την χρήση όζοντος στο σύστημα μας, να εξετάσουμε πρώτα εάν το μοντέλο skimmer και η αντλία που διαθέτουμε, είναι συμβατά με το όζον και ποια είναι η μέγιστη ποσότητα που μπορούμε να χορηγήσουμε ανάλογα με τις προδιαγραφές τους.

Πολλοί χομπίστες οι οποίοι χρησιμοποιούν το όζον για θεραπεία κάποιας ασθένειας ή πρόληψης από αυτή, προτιμούν να το χορηγούν μέσω ειδικής συσκευής διάχυσης . Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή διάλυση μεγαλύτερης ποσότητας όζοντος, το οποίο ανιχνεύεται σε όλα τα σημεία του ενυδρείου αλλά και στους οργανισμούς, αποφέροντας καλύτερα αποτελέσματα.

Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να αναφερθούμε στην “αποστειρωτική” κατά κάποιον τρόπο δράση του όζοντος, μιας και η καταστροφή, λόγω των έντονων οξειδωτικών επιδράσεων, των πρωτόζωων και των βακτηριδίων είναι έντονη.

Βέβαια εδώ πρέπει να σημειωθεί, ότι ο καθορισμός της ακριβούς ποσότητας χορήγησης όζοντος, είναι αποτέλεσμα εμπειρίας και πειραματισμών, επιφυλάσσοντας την εμφάνιση κινδύνων, με μορφή δυσάρεστων παρενεργειών για τους φιλοξενούμενους οργανισμούς, ειδικά στα ευαίσθητα κοράλλια όπως οι ακροπορίδες (acroporas), αλλά και στα λοιπά ασπόνδυλα όπως και τα clams (Tridacna clams) τα οποία συγκεκριμένα επηρεάζονται άμεσα.

Αντίστοιχες παρενέργειες εμφανίζονται και στα ψάρια, όπου προκαλούνται δερματικά καψίματα και νεκρώσεις. Η διαδικασία αυτή στα ψάρια αρχίζει προσβάλλοντας πρώτα τα βράγχια και κατόπιν μειώνοντας την έκκριση της απαραίτητης βλέννης (mucus) που παράγει το δέρμα τους, καθιστώντας το ευάλωτο, με αποτέλεσμα την καταστροφή του, με όλες τις συνέπειες για την υγεία και τη ζωή του ψαριού. Ιδιαίτερη και μεγάλη προσοχή, λοιπόν, πρέπει να αποδίδεται ώστε να αποφευχθεί η υπερδοσολογία, γιατί οι απώλειες είναι εύκολες και μάλιστα όταν το πρόβλημα γίνει αντιληπτό συνήθως είναι πολύ αργά.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι το όζον είναι μεν ένας βοηθητικός παράγοντας για την εξασφάλιση της καλής λειτουργίας και υγείας ενός κλειστού συστήματος, αλλά εάν υπερεκτιμηθεί η αξία του και χρησιμοποιηθεί ανεύθυνα και λανθασμένα, μπορεί να επιφέρει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα και να καταστρέψει ένα ενυδρείο.

Η επικινδυνότητα που κρύβει το όζον λόγω κακής ή λανθασμένης χρήσης, δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να αποτρέψει το χομπίστα από τη χρήση του. Κινδύνους επιφυλάσσουν και άλλα πρόσθετα, τα οποία χρησιμοποιούμε τακτικά, ίσως και καθημερινά και κατά την χρήση των οποίων, εάν δεν είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί μπορεί να βρεθούμε μπροστά από δυσάρεστες εκπλήξεις. Για παράδειγμα η συστηματική χορήγηση kalkwasser. Έχουν αναφερθεί από πολλούς χομπίστες, δυσάρεστες παρενέργειες ή και ανεπανόρθωτες ζημιές, λόγω της λανθασμένης χρήσης του. Το γεγονός όμως αυτό δεν επηρεάζει καθόλου την ευρεία και διαδεδομένη χρήση του, που είναι αποδεκτή απ’ όλους τους χομπίστες.

Ο κανόνας λοιπόν είναι ότι η σωστή χρήση οποιουδήποτε βοηθητικού πρόσθετου διαθέτουμε για το σύστημά μας, μπορεί να μας επιφέρει άριστα αποτελέσματα.

Το ίδιο ισχύει και για όλα τα δυνατά εργαλεία ή συσκευές, που ενώ μας λύνουν τα χέρια με τη σωστή χρήση τους, ταυτόχρονα, με τη λανθασμένη από εμάς χρήση, μπορεί να μας οδηγήσουν στο αντίθετο από το προσδοκούμενο αποτέλεσμα. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας φοβίζει, αφού πρώτα φροντίσουμε να μελετήσουμε καλά και να κατανοήσουμε το πως δουλεύουν ώστε να τα αξιοποιήσουμε σωστά υπέρ μας.

Συνοπτικά παραθέτουμε τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της χρήσης του όζοντος, αριθμητικά πιο κάτω.

Πλεονεκτήματα

1. Σαφώς ανώτερη καθαρότητα του νερού μας που γίνεται αντιληπτή με την καλύτερη δυνατή διαύγεια, που θα μπορούσαμε να έχουμε στο νερό, ανεξάρτητα από τον τύπο φιλτραρίσματος που χρησιμοποιούμε. Ότι πιο κοντά στις φυσικές συνθήκες της θάλασσας.

2. Ιδανική αξιοποίηση του φωτός στο ενυδρείο μας, αφού με την σχεδόν ιδανική διαύγεια του νερού το αξιοποιούμε στο μέγιστο δυνατό.

3. Αφαιρεί την κιτρινίλα, τη θολούρα και τις τοξίνες από το νερό άμεσα και πολύ καλύτερα από ότι μπορεί ακόμα και ο καλύτερος άνθρακας.

4. Αυξάνει σαφώς την απόδοση του skimmer, αφού το διευκολύνει σπάζοντας τους δύσκολους οργανικούς δεσμούς σε ενώσεις πιο εύκολα αφαιρούμενες με τον αφρό του.

5. Μειώνει κατά πολύ τον πληθυσμό των βακτηριδίων, παράσιτων και πρωτόζωων που περνούν μέσα από τη στήλη νερού του skimmer.

6. Ανεβάζει την τιμή του Redox.

7. Μειώνει την άλγη και το κύανο, οδηγώντας τα σταδιακά στην εξαφάνιση αφού τους αφαιρεί τις «πρώτες» ύλες του φαγητού τους.

8. Αυξάνοντας την απόδοση του skimmer, βοηθάει έμμεσα κατά πολύ στην μείωση των νιτρικών αλάτων (ΝΟ3) του ενυδρείου μας μακροπρόθεσμα (λόγω της μείωσης των οργανικών διαλυμάτων).

Μειονεκτήματα

1. Μειώνει την απόδοση του skimmer όταν χρησιμοποιείται μεγαλύτερη από την ενδεικνυόμενη ποσότητα όζοντος.

2. Καψίματα σε κοράλλια. Με την απότομη χρήση του όζοντος, η απότομη διαύγεια που παρατηρείται στρεσάρει τους οργανισμούς και μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα σε κάποια κοράλλια, ειδικά εάν στο ενυδρείο έχουμε δυνατό φωτισμό.

3. Στα μαλακά κοράλλια, παρατηρείται κλείσιμο τον πολύποδων ή και θάνατος. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην έντονη απουσία οργανικών διαλυμάτων στο νερό, λόγω τις διάσπασής τους από το όζον, αλλά και στην έντονη παρουσία του ενεργού άνθρακα, που ως γνωστό διαταράσσει την ευπαθή ισορροπία αυτού του είδους των οργανισμών. Η οποιαδήποτε απότομη αλλαγή που μπορεί να προκύψει στο ενυδρείο λόγω λάθος χρήσης του όζοντος, μπορεί να οδηγήσει σε απότομη αλλαγή των παραμέτρων του νερού, κάτι που τα μαλακά κοράλλια (όπως άλλωστε και τα σκληρά) δεν το δέχονται ευχάριστα.

4. Θάνατος ψαριών ή κοραλλιών από την άμεση επίδραση του όζοντος στο σύστημα.. Αυτό παρατηρείται λόγω αυξημένης διάλυσης όζοντος, ή εάν ο άνθρακας έχει χάσει την ενεργό ικανότητά του λόγω υπερκορεσμού, με αποτέλεσμα την αύξηση της περιεκτικότητας στο νερό των τοξικότατων ελεύθερων ριζών όπως της βρωμίνης, που είναι ένα υποπαράγωγο κοντινό του χλωρίου, αντίστοιχα τοξικό. Στην περίπτωση αυτή, το όζον μπαίνει ανενόχλητο στην στήλη του νερού και προκαλεί κατ΄ αρχήν στρεσάρισμα, κατόπιν κάψιμο στα βράγχια και τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις, το θάνατο λόγω καταστροφής του δέρματος και των βράγχιων των ψαριών.

5. Αναφέρεται εμφάνιση κρουσμάτων όγκου ή καρκίνου στα ψάρια σε περίπτωση λάθος χρήσης όζοντος, που και αυτό είναι αποτέλεσμα της τοξικής επίδρασης των προαναφερομένων ελεύθερων ριζών, αλλά και άλλων υποπαραγώγων.

6. Αυξημένη φθορά στο skimmer λόγω λάθους ποσότητας όζοντος ή μη κατάλληλου εξοπλισμού. Επίσης το skimmer στην έξοδο που βγαίνει το νερό για να περάσει από τον άνθρακα έχει την τάση να προκαλεί σαφή φθορά στα σακουλάκια που βάζουμε τα υλικά αλλά και τα πλαστικά μέρη που ενδεχομένως υπάρχουν εκεί.

7. Επιβάρυνση του ανθρώπινου οργανισμού. Σε περίπτωση διαρροής όζοντος στο χώρο μας πρέπει να λάβουμε άμεσα μέτρα. Ανοίγουμε παράθυρα για να αεριστεί ο χώρος και κλείνουμε αμέσως τον οζονιστήρα. Εάν αντιληφθούμε την χαρακτηριστική μυρωδιά του όζοντος και δεν υπάρχει κάπου διαρροή ενώ φτάνει στο skimmer σωστά, αυτό σημαίνει πως ήδη στο ενυδρείο έχουμε σαφώς μεγαλύτερη δόση από ότι έπρεπε και πρέπει να δράσουμε άμεσα.

8. Σε περίπτωση πολύ υψηλής τιμής redox (πάνω από 480) ή αύξησης της περιεκτικότητας του νερού σε διάφορες τοξικές ουσίες ως αποτέλεσμα της χημικής αντίδρασης του όζοντος με τα συστατικά του θαλασσινού νερού, πέρα από τις ζημιές που αναφέραμε παραπάνω, η ζημιά στη βιολογία (βακτηρίδια κύκλου του αζώτου) του συστήματός μας, θα είναι από μεγάλη έως καταστροφική αναλόγως την περίπτωση.

Επίλογος

(Αποτελέσματα)

Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, η χρήση του όζοντος δεν πρέπει να θεωρείται σαν κάτι το απαραίτητο, που επιβάλλεται για την καλή λειτουργία του συστήματός μας. Έχοντάς το όμως σε λειτουργία και ειδικά έχοντάς το ρυθμισμένο σωστά, αποτελεί μια μεγάλη επένδυση για το ενυδρείο από πολλές απόψεις. Όλοι οι φιλοξενούμενοι οργανισμοί, θα επωφεληθούν από την παρουσία του και κάθε είδος ενυδρείου θα έχει οφέλη από τη σωστή χρήση του όζοντος.. Ειδικά το είδος των κοραλλιών που επωφελείται τα μέγιστα είναι τα sps.

Τα κύρια πλεονεκτήματα του όζοντος, είναι η απίστευτη καθαρότητα νερού και η σαφώς καλύτερη διείσδυση του φωτός, η μείωση και εξαφάνιση της κακής άλγης, αφού η παρουσία του όζοντος διασπά-καταστρέφει και κατά συνέπεια αφαιρεί το «φαγητό» της, η καλύτερη απόδοση και λειτουργία του skimmer και η άριστη φυσική κατάσταση των οργανισμών, που δείχνουν καλύτερα χρώματα, υγεία και ανάπτυξη, λόγω της καταστροφής αρκετών παθογόνων οργανισμών και της ταυτόχρονης απομάκρυνσης- διάσπασης των διάφορων «υπολειμμάτων», τα οποία έχουν συσσωρευτεί στο ενυδρείο με τα χρόνια.

Όλα αυτά τα καλά με τη σωστή χρήση του όζοντος. Με λίγη προσοχή έχουμε μόνο τα καλά και κανένα από τα άσχημα. Οπότε στο χέρι μας είναι να επωφεληθούμε από ότι καλύτερο έχει αυτός ο τρόπος φιλτραρίσματος να μας προσφέρει .

Ακόμα το σκέφτεστε?