Betta splendens (Regan, 1910)

Επιστημονικό Όνομα: Betta splendens (Regan, 1910)
Κοινές Ονομασίες: Siamese fighting fish.
Ελληνικό Όνομα: Μονομάχος

Τάξη: Anabantiformes
Οικογένεια: Osphronemidae

Μέγεθος: 5 - 8 εκατοστά.

Βιότοπος: Στην άγρια μορφή του ο μονομάχος ζει στην Νοτιοανατολική Ασία (Ινδονησία, Ταϊλάνδη, Βιετνάμ, Μαλαισία κλπ) σε βάλτους και ορυζώνες με ρηχά μεν νερά (7-15 εκ.) αλλά όχι σε "λακκούβες νερού" όπως λέει ο μύθος. Οι ποσότητες νερού στους ορυζώνες και τους βάλτους ειναι μεγάλες και υπάρχει άφθονος χώρος.

Συντήρηση στο ενυδρείο
Μεγάλο ρόλο παίζει η σταθερότητα των συνθηκών και η αποφυγή των απότομων αλλαγών τους.
PH: 6-7,5 (Ιδανικά: 6,5-7,0)
KH: -
GH: 4-12°dGH (Ιδανικά: 5-8°dGH)
Θερμοκρασία: 22-28°C (Ιδανικά: 25-26°C)
Λίτρα: Ελάχιστα απαιτούμενα 20-25 λίτρα.

Κοινωνική συμπεριφορά: Μοναχικό είδος που δεν προτιμά παρέα στο ενυδρείο του, ιδίως από άτομα του ίδιου είδους (μονομάχους) είτε αρσενικούς είτε θηλυκούς.

Διαχωρισμός φύλου: Τα αρσενικά έχουν πιο έντονα χρώματα και μεγαλύτερα πτερύγια.
Στα θηλυκά είναι ορατή μια μικρή άσπρη κουκκίδα στην κοιλιά της και πίσω από τα κοιλιακά πτερύγια, που είναι ο ωοαποθετήρας (ovipositor). Από εκεί γεννάνε τα αυγά τους.

Διακόσμηση ενυδρείου: Ο μονομάχος αν και θεωρείται εύκολο ψάρι στη διατήρησή του, θέλει λίγη προσοχή στο στήσιμο του ενυδρείου του για να διατηρηθεί όντως με ευκολία. Κατ' αρχήν πρέπει να έχει καπάκι, γιατί είναι από τα ψάρια που πηδάνε εύκολα και ψηλά έξω από το νερό. Επειδή είναι τροπικό ψάρι χρειάζεται συγκεκριμένη θερμοκρασία στο νερό (23-28°C) που επιτυγχάνεται με χρήση θερμαντήρα.
Τα μεγάλα πτερύγιά τους τους κάνουν αργούς και δυσκίνητους κολυμβητές και αν υπάρχει δυνατό ρεύμα νερού κάνει την κατάσταση ακόμα πιο δύσκολη. Γι' αυτό το φίλτρο του ενυδρείου πρέπει να έχει μικρή ροή (δηλαδή να ανακυκλώνει 3-4 φορές μόνο, τα λίτρα νερού του ενυδρείου) και spraybar για σπάσιμο της ροής του νερού σε πολλά σημεία. Σε καλά φυτεμένο ενυδρείο, θα μπορούσε να διατηρηθεί και μόνο με απλό μικρό κυκλοφορητή.
Πρέπει να υπάρχει απαραίτητα ένα κενό 2-3 εκατοστών ανάμεσα στην επιφάνεια του νερού και στο καπάκι για κάποια προστασία από τα πιθανά άλματα τους αλλά περισσότερο γιατί τα ψάρια ως Αναβαντίδες - Λαβυρινθόψαρα, επειδή ζουν σε νερό με λίγο οξυγόνο, έχουν ένα όργανο στον εγκέφαλο τους τον λαβύρινθο που τους επιτρέπει να αναπνέουν και ατμοσφαιρικό αέρα. Χωρίς πρόσβαση σε αυτόν είναι καταδικασμένα.
Για το βυθό δεν υπάρχει ιδιαίτερη προτίμηση σε χαλίκι ή άμμο, αρκεί να είναι σε φυσικά χρώματα και να μη αντανακλά το φως και στρεσάρει το ψάρι.
Τα ξύλα και τα φυτά ιδίως τα φυτά επιφανείας είναι μια χρήσιμη προσθήκη και για την ποιότητα του νερού αλλά και για την προσφορά τους ως κρυψώνες για τις στιγμές ξεκούρασης του ψαριού.
Φυτά όπως Cryptocoryne cordata, Cryptocoryne crispatula, Cyperus helferi, Hygrophila difformis, Hygrophila corymbosa 'Siamensis', Limnophila sessiliflora, Pogostemon helferi, Rotala rotundifolia, και τα κλασικά, όλες οι Moss (Vesicularia), Ceratophyllum demersum, Egeria densa και Microsorum pteropus.
Πολύ χρήσιμη προσθήκη είναι επίσης τα ξερά φύλλα από δέντρα όπως η καρυδιά, πλατάνι, αμυγδαλιά, δρυς (βελανιδιά), καστανιά μαζεμένα από καθαρό περιβάλλον χωρίς να έχουν πάνω τους περιττώματα πουλιών κλπ.
Τα ξεπλένουμε και τα αφήνουμε να ξεραθούν καλά στον ήλιο, ή τα βάζουμε το φούρνο για λίγο, ή και τα σιδερώνουμε. Μια εύκολη λύση είναι ή αγορά Indian Almond leaves ή Catappa leaves από το e-bay.
Τα ξερά φύλλα απελευθερώνουν στο νερό τανίνες που δρουν προληπτικά για την υγεία των ψαριών και μαλακώνουν ταυτόχρονα το νερό, κατεβάζοντας και την οξύτητα του (pH).
Επίσης χρωματίζουν εύκολα το νερό και δημιουργούν το φαινόμενο blackwater όπως και στο φυσικό βιότοπο πολλών από τα άγρια είδη μονομάχων.

Ζώνη Κολύμβησης: Συνήθως στην επιφάνεια αλλά εξερευνούν και περιπολούν συχνά σε όλα τα επίπεδα του ενυδρείου τους.

Διατροφή: Είναι σαρκοφάγο ψάρι, στη φύση τρέφεται με έντομα και λάρβες κουνουπιών, στο ενυδρείο μπορούν να τραφεί με αποξηραμένες τροφές εμπορίου ειδικά για μονομάχους. Θα δεχτεί εκτός από τις αποξηραμένες, κατεψυγμένες 1-2 φορές την εβδομάδα (bloodworm, artemia, daphnia κλπ) και ζωντανές (grindal, artemia, daphnia κλπ), ακόμα και κουνούπια ή καλλιέργεια από λάρβες κουνουπιών. Οι μονομάχοι είναι επιρρεπείς στην δυσκοιλιότητα, γι'αυτό καλό είναι να ταΐζονται μια φορά την εβδομάδα με ζεματισμένο για λίγα λεπτά και αποφλοιωμένο αρακά, κομμένο στα τέσσερα για να μπορεί να το φάει το ψάρι.
Προσέχετε να μη φαίνεται φουσκωμένο το ψάρι από το φαγητό και αποφεύγετε να ταΐζεται υπερβολική ποσότητα από κοινές τροφές όπως φυλλαράκι πελετάκια και αποξηραμένα κατεψυγμένα που μπορούν να διογκωθούν μαζί με το νερό μέσα στο στομάχι του ψαριού. Το μούλιασμα την ξηρής τροφής πριν το τάισμα θα μειώσει τις πιθανότητες για Bloating. Οι μονομάχοι μπορούν να μείνουν για μια εβδομάδα νηστικοί, αν έχουν ταϊστεί πριν τη νηστεία καλά.
Τάισμα μία με δύο φορές την ημέρα. Μία φορά την εβδομάδα μούλιασμα της τροφής τους σε μερικές σταγόνες βιταμίνης.

Μέγιστη ηλικία στο ενυδρείο: 2-4 χρόνια (έχει αναφερθεί και 7 χρόνια).

Ιδανικοί Συγκάτοικοι: Οι μονομάχοι δεν ανέχονται στο χώρο τους άλλα ψάρια της οικογένειας Osphronemidae (όπως άλλοι μονομάχοι, Gοurami, Paradise fish κλπ) ενώ θα είναι το ίδιο επιθετικά σε όποιο ψάρι μοιάζει με του είδος τους πχ. τα ψάρια με μακριές ουρές, όπως τα guppy.
Στη φύση δύο αρσενικά Betta δεν θα παλέψουν μέχρι θανάτου, αφού ο χαμένος θα υποχωρήσει και θα φύγει. Στο ενυδρείο όμως δεν υπάρχει χώρος για υποχώρηση, οπότε ο νικητής θα συνεχίσει να επιτίθεται συνήθως μέχρι να σκοτώσει τον χαμένο. Γι' αυτό δεν βάζουμε μαζί δύο αρσενικά σε ενυδρείο παρά μόνο αν είναι 180 λίτρα και πάνω, ή σε ενυδρείο με χωρίσματα ή σε πολύ καλά φυτεμένο ενυδρείο με πολλές κρυψώνες.
Οι θηλυκές αναπτύσσουν μια ιεραρχία μεταξύ τους οπότε θα μπορούσαν να συμβιώσουν μερικές μαζί.
Στη φύση τα θηλυκά μένουν μακρυά από τα αρσενικά εκτός της περιόδου αναπαραγωγής. Όταν μπουν μαζί σε ενυδρείο, τα αρσενικά συνήθως σκοτώνουν τα θηλυκά εκτός αν α) είναι αδέρφια και μεγαλωμένα από μικρά μαζί, β) είναι σε φάση αναπαραγωγής, γ) υπάρχει χώρισμα στο ενυδρείο, δ) το ενυδρείο είναι πολύ μεγάλο και πολύ καλά φυτεμένο έτσι ώστε να παρέχει κρυψώνες για το θηλυκό. Γι'αυτό συχνά πριν την αναπαραγωγή οι εκτροφείς ψαριών, χρησιμοποιούν ενυδρείο με τζαμένιο χώρισμα, έτσι ώστε να είναι ορατές οι θηλυκές από τον αρσενικό χωρίς να διακινδυνεύουν επίθεση, μέχρι να έρθει η ώρα που θα είναι έτοιμα τα ψάρια για αναπαραγωγή και να φύγει το χώρισμα.
Σίγουρα οι μονομάχοι δεν πρέπει να συνυπάρχουν με άλλα ψάρια επιθετικά όπως κιχλίδες, ή ψάρια που έχουν τη συνήθεια να τσιμπάνε τα πτερύγια των άλλων (fin nippers), όπως τα Danios, Tetras και Barbs.
Κάποιο είδος σαλιγκαριού θα ήταν ιδανικός συγκάτοικος σε μικρό ενυδρείο.
Οι γαρίδες μικρού μεγέθους όπως οι Red cherry θέλουν προσοχή, ιδίως ο γόνος τους.
Γενικότερα η επιτυχία της συμβίωσης του μονομάχου με άλλα ψάρια έγκειται στο ποσοστό επιθετικότητας του χαρακτήρα του κάθε μονομάχου ξεχωριστά.

Υποείδη και υβρίδια:
- Βάση του τύπου ουράς τους, Veil Tail (VT), Plakat (PK), Crowntail (CT), Half Moon (HM), Deltas (D) & Super Deltas (SD), Double Tail (DT), Combtail, Rosetail & Feathertail, Round Tail, Half Sun, Over Halfmoon (OHM), Spade Tail
- Βάση του σχεδίου τους
Solid, Cambodian or Bi-Coloured, Butterfly, Marble, Piebald, Mask, Dragon, Multicolour,
Βάση του χρωματισμού τους
Red, Blue, Green, Wild-Type, Cellophane/Pastel, Opaque, Yellow & Pineapple, Orange, Orange Dalmatian, Black,
Purple, Mustard Gas, Chocolate, Copper, Albino
- Ιδιαίτερου σχεδίου ή χρώματος που δεν υπάγεται σε κάποια από τις πιο πάνω κατηγορίες.

Αναπαραγωγή στο ενυδρείο: Η αναπαραγωγή τους είναι μια μακρόχρονη και επίπονη διαδικασία. Το ζευγάρι δεν πρέπει να είναι πάνω από 1 έτους σε ηλικία. Χρειάζεται καλή προετοιμασία με πολύ καλής ποιότητας νερό και καλή φρέσκια τροφή για 2-3 εβδομάδες, πριν μπουν μαζί τα δύο ψάρια. Το συχνό φρεσκάρισμα του νερού, τα ξερά φύλλα σαν τα Catappa και τα bloodworms για τροφή είναι ένα παράδειγμα.
Το επόμενο βήμα είναι το στήσιμο ενός 40λιτρου ενυδρείου με 10-15 εκ ύψος νερού με ένα απλό αλλά καλά στρωμένο αερόφιλτρο για φίλτρανση. Συνιστάται "γυμνός βυθός" στο ενυδρείο και η άμμος ή το χαλίκι, δεν είναι επιθυμητά καθώς θα χάνονται αυγά σε αυτά.
Προσθέτουμε πυκνά αληθινά φυτά (θα κρατήσουν σε καλή κατάσταση το νερό όταν θα μείνει εκτός λειτουργίας το φίλτρο), μερικά ξερά φύλλα, να επιπλέει ένα κομμένο στη μέση πλαστικό ποτηράκι.
Ένα θερμαντήρα ρυθμισμένο στους 27°C.
Μεταφέρουμε σε αυτό τον αρσενικό από το ενυδρείο του, με μισής ώρας προσαρμογής τουλάχιστον και τον αφήνουμε για μία μέρα να συνηθίσει το νέο περιβάλλον.
Πλησιάζουμε το ενυδρείο της θηλυκιάς έτσι ώστε να βλέπει το ένα ψάρι το άλλο.
Ο αρσενικός θα αρχίσει το Flaring και να χτίζει τη φωλιά κάτω από το κομμένο ποτηράκι και η θηλυκιά θα πρέπει να είναι ήδη γεμάτη αυγά.
Αν δεν είναι, θα την αφήσουμε μέχρι να γεμίσει και θα καταλάβουμε ότι είναι έτοιμη όταν θα δούμε κάθετες ραβδώσεις στο σώμα της.
Όταν είναι έτοιμη και η φωλιά θα μεταφέρουμε με καλή προσαρμογή και τη θηλυκιά στο 40λιτρο.
Στην αρχή θα έχουν αψιμαχίες. Εδώ θα χρειαστούν τα φυτά για παροχή κρυψώνας σε αυτόν που θα τις φάει (ίσως είναι και το αρσενικό).
Μπορεί να χρειαστούν ώρες έως και μέρες μέχρι να ολοκληρώσουν τα καθήκοντα τους.
Αν φανεί ότι τα πράγματα αγριεύουν πολύ, χωρίστε τα ψάρια.
Συνήθως το ζευγάρωμα γίνεται από αμέσως έως και σε 1-2 μέρες.
Όταν γίνει το αρσενικό θα μαζέψει τα αυγά και θα τα βάλει στη φωλιά.
Θα ζευγαρώσουν μερικές φορές ακόμα και μόλις βεβαιωθείτε ότι η θηλυκιά είναι άδεια από αυγά, μεταφέρετε την στο ενυδρείο της για να ηρεμήσει.
Μη την αφήσετε στο ενυδρείο γιατί κινδυνεύει.
Το αρσενικό θα μείνει να προσέχει τη φωλιά μέχρι να σκάσουν τα αυγά χωρίς ούτε να τρέφεται καν.
Θα τα αερίζει, θα απομακρύνει τα αγονιμοποίητα, θα μαζεύει όσα πέφτουν και θα τα ξαναβάζει στη θέση τους κλπ
Κάποιοι πρωτάρηδες μπαμπάδες ίσως φάνε τα αυγά ή το γόνο.
Αν γίνει κάτι τέτοιο αντιληπτό, απομακρύνετε και τον πατέρα από το ενυδρείο.
Τα αυγά θα σκάσουν μετά από 48 ώρες. Θα δείτε τις ουρίτσες να κρέμονται από τη φωλιά και ο πατέρας θα πιάνει και θα επιστρέφει στη θέση του όποιο μικρό πέσει.
Μέσα στην επόμενη μέρα, ο γόνος θα έχει ενδυναμωθεί τόσο όσο να μένει στη φωλιά.
Μόλις καταναλώσουν όλο το λεκιθικό του σάκο και αρχίσουν να κολυμπάνε ελεύθερα, μπορεί να επιστρέψει ο πατέρας στο ενυδρείο του.
Τώρα αρχίζει το τάισμα με infusoria και μετά από μερικές μέρες με νεοεκκολαφθείσα αρτέμια.
Θα χρειαστούν καθημερινές αλλαγές νερού λόγω του συχνού ταΐσματος, με προσοχή στο χειρισμό για να μη χαθεί γόνος. Το νερό της αλλαγής πρέπει να είναι ίδιων παραμέτρων (pH, gH, θερμοκρασία) με του ενυδρείου.
Θα ζήσουν μαζί για 2-4 μήνες και θέλουν καθημερινή φροντίδα πριν πάνε πια στα νέα ενυδρεία τους.

Αναπαραγωγή Μονομάχων - A' Μέρος
Αναπαραγωγή Μονομάχων - B' Μέρος

Γενικές πληροφορίες: Το Betta Splendens είναι αποτέλεσμα επιλεκτικών αναπαραγωγών.

Η φωτογραφία παραχωρήθηκε από τον χρήστη stormtrooper