Nano Reef

[Aquazone Team]

Nano Reef

(του Νίκου Ψάλτη)

Nano Reef 75lt

Πολλοί χομπίστες, θαυμάζοντας ένα nano σε κάποιο ενυδρειακό κατάστημα ή στο σπίτι κάποιου φίλο, βγάζουν αβίαστα το συμπέρασμα, ότι η διατήρηση ενός τέτοιου “κοσμήματος” αποτελεί μια εύκολη, οικονομική και γενικά απλή υπόθεση.

Δυστυχώς όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όσο δείχνουν με την πρώτη ματιά.

Η διατήρηση ενός nano συστήματος, απαιτεί την ίδια φροντίδα, επίβλεψη και εμπειρία με τα αντίστοιχα μεγάλα συστήματα.

Οι πιθανότητες λάθους, σε τόσο μικρού όγκου σύστημα, πρέπει να μηδενιστούν. Ένα λάθος δεν πρόκειται να “συχωρεθεί”, όπως θα μπορούσε σε ένα σύστημα μεγάλου όγκου. Η ανατροπή της μακροχρόνιας ισορροπίας, λόγω κάποιου εφησυχασμού του χομπίστα, είναι υπόθεση μερικών ωρών.

Ο θάνατος κάποιου οργανισμού ή η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας, είναι δύο απλά και πιθανά παραδείγματα, που μπορούν να οδηγήσουν στην ολοκληρωτική καταστροφή.

1-Γενικά Χαρακτηριστικά

Ας δούμε όμως τα πράγμα τα με τη σειρά τους. Τι είναι ένα Nano Reef και ποιες είναι οι βασικές διαφορές του από ένα μεγάλο σύστημα?

Η βασική διαφορά τους είναι ο όγκος του νερού και γενικότερα της χωρητικότητας του ενυδρείου.

Υπάρχουν όμως και αρκετές άλλες διαφορές, όπως το είδος του φωτισμού, η ευκολία των συστηματικών εργασιών συντήρησης, η ψύξη και άλλες.

Αναλυτικότερα, χαρακτηρίζουμε ένα σύστημα σαν nano, όταν η χωρητικότητά του είναι κάτω από τα 100 λίτρα. Δεν είναι όμως και λίγοι αυτοί που θεωρούν σαν νάνο σύστημα ένα ενυδρείο αυτής της κατηγορίας με χωρητικότητα 200 λίτρων.

Ο φωτισμός σ’ αυτά τα μικρά συστήματα, αποτελεί μία σημαντική διαφορά με τα αντίστοιχα μεγάλα και ταυτόχρονα ένα πολύπλοκο πρόβλημα.

Αφενός η επιλογή των κατάλληλων λαμπτήρων, λόγω της μικρής –συνήθως- επιφάνειας που διαθέτουμε, αφετέρου η επίδραση αυτών στην υπερβολική αύξηση της θερμοκρασίας, καθιστούν την κατασκευή ενός φωτιστικού, εξαιρετικά δύσκολη.

Οι περισσότερο κατάλληλες λάμπες γι’ αυτή τη χρήση, θεωρούνται οι power compact. Επίσης, οι Τ8 λόγω της μεγάλης ποικιλίας τους όσον αφορά το μήκος και τέλος οι Τ5 που δυστυχώς, ενώ θεωρούνται πολύ αποδοτικές λάμπες, τα μήκη τους ξεκινούν από τα 55cm, συνήθως ακατάλληλα για μικρά ενυδρεία.

Καπάκι με λάμπες T8

Λάμπες pc

Ο έλεγχος της θερμοκρασίας στα νάνο συστήματα, αποτελεί ένα επίσης σημαντικό πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζεται δύσκολα, με αποτέλεσμα να διαφοροποιούνται από τα αντίστοιχα μεγάλα συστήματα.

Ένας μικρός κυκλοφορητής σε ένα μικρό σε όγκο nano, π.χ. 50 λίτρων, είναι αρκετός για να ανεβάσει σύντομα την θερμοκρασία του συστήματος στα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Επίσης η υποχρεωτική χρήση φωτιστικού συστήματος ψυχρών φωτιστικών πηγών, είναι ικανή να εκτινάξει την θερμοκρασία σε μη συμβατά επίπεδα.

Για τους λόγους αυτούς, συνιστάται ιδιαίτερα σε μικρού όγκου νάνο συστήματα η χρήση ψυκτικής συσκευής, πολλές φορές ακόμα και κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Η λύση του απλού ανεμιστήρα δυστυχώς δεν μπορεί πολλές φορές να αποδώσει, αφού η κύρια παρενέργεια που προκαλεί, της εξάτμισης του νερού, αποτελεί μεγάλο πρόβλημα. Ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, η χρήση ανεμιστήρα ως ψυκτικού μέσου μπορεί να δημιουργήσει την απαίτηση για αναπλήρωση του νερού που εξατμίζεται αρκετές φορές ακόμη και την ίδια ημέρα.

Τα πράγματα όμως είναι πολύ πιο εύκολα όσον αφορά την τακτική συντήρηση ενός τέτοιου μικρού ενυδρείου, πράγμα που τα κάνει να ξεχωρίζουν εντυπωσιακά από τα αντίστοιχα μεγάλα ή και τα “τέρατα”.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, ένα nano σύστημα γενικά δεν απαιτεί ιδιαίτερα επίπονη φροντίδα.

Δεδομένου ότι πολλοί χομπίστες που διατηρούν nano συστήματα δεν χρησιμοποιούν skimmer, οι απώλειες των κύριων συστατικών του νερού, περιορίζονται στην απορρόφησή τους από το χημικό φίλτρο και τους οργανισμούς.

Τόσο οι ασπόνδυλοι οργανισμοί όσο και η ασβεστιακή ή μη άλγη, απορροφούν συστηματικά τα στοιχεία αυτά, για τις βιοτικές τους ανάγκες και την ανάπτυξή τους.

Η χρήση διάφορων πρόσθετων, αφενός δεν είναι αναγκαία, αφετέρου η συστηματική τους χορήγηση μπορεί να επιφέρει την ανεξέλεγκτη διαταραχή των συγκεντρώσεων ορισμένων ιχνοστοιχείων.

Η αναπλήρωση και η διατήρηση των στοιχείων και των ιχνοστοιχείων του νερού, για την εξασφάλιση της χημικής ισορροπίας ενός τέτοιου μικρού συστήματος, επιτυγχάνεται με τις συστηματικές, εβδομαδιαίες αλλαγές του 20% του νερού.

Το ποσοστό αυτό, βέβαια, είναι σχετικό και εξαρτάται κυρίως από το βιοφορτίο και τα είδη των οργανισμών, που φιλοξενούνται. Το ακριβές ποσοστό αλλαγής νερού δηλαδή, καθορίζεται από τις ανάγκες του κάθε συστήματος και την εμπειρία του χομπίστα.

Η διαδικασία της τμηματικής αλλαγής νερού σε αυτά τα μικρού όγκου συστήματα είναι πολύ απλή και εύκολη, αφού τα λίτρα που αντικαθίστανται είναι λίγα.

Η όλη εργασία μπορεί να απλουστευτεί ακόμα περισσότερο αν υπάρχει κάποια δεξαμενή αποθήκευσης, μεγάλης χωρητικότητας, προπαρασκευασμένου θαλασσινού νερού, η οποία θα εξυπηρετήσει μεγάλο αριθμό αλλαγών.

2-Εξοπλισμός

Ο βασικός εξοπλισμός ενός nano reef συστήματος, το οποίο λειτουργεί με τις αποδεκτές προδιαγραφές των Natural Systems είναι αρκετά απλός και περιλαμβάνει το κυρίως ενυδρείο με το ανάλογο φωτιστικό, ένα θερμαντήρα με θερμοστάτη, έναν ή δύο μικρούς κυκλοφορητές και ένα εξωτερικό μηχανικό φίλτρο για μηχανική και χημική επεξεργασία του νερού.

Από εκεί και πέρα, μπορούν να προστεθούν διάφορες επί πλέον συσκευές, ανάλογα με τις απαιτήσεις του συστήματος και τις επιθυμίες του χομπίστα, μετατρέποντας το nano από την πλέον απλή του έκδοση στην αντίστοιχη ιδιαίτερα πολύπλοκη.

Τέτοιες συσκευές είναι το skimmer, η ψυκτική συσκευή, λυχνία UV, οζονιστήρας με ή χωρίς ελεγκτή, όργανα ηλεκτρονικού ελέγχου, ίσως και άλλα.

Ένα nano μπορεί επίσης να γίνει ακόμα πιο σύνθετο ως προς τον εξοπλισμό του, αν προστεθεί σύστημα υπερχείλισης με sump ή ακόμα και ένα μικρό refugium.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί το σύστημα να γίνεται ιδιαίτερα πολύπλοκο και δυσκολότερο από πλευράς συντήρησης, αλλά τα οφέλη τα οποία αποκομίζονται είναι σαφώς περισσότερα.

Μερικά από αυτά, π.χ. στο sump, είναι: η κατάργηση του εξωτερικού μηχανικά υποβοηθούμενου φίλτρου, η καλύτερη οξυγόνωση, η ομοιόμορφη θέρμανση και η απόκρυψη του μεγαλύτερου μέρους του βασικού εξοπλισμού και ολόκληρου του ειδικού, από το κυρίως ενυδρείο.

Και τέλος, εξίσου μεγάλη είναι και η προσφορά στο σύστημα ενός nano-refugium, του οποίου η κύρια συνδρομή αφορά στην ολοκλήρωση του κύκλου του αζώτου, με την απονιτροποίηση, η οποία επιτυγχάνεται από την ανάπτυξη μακροάλγης και τη χρήση ανάλόγου DSB.

Sump και Refugium άλγης

Η ίδια κατασκευή, σε λειτουργία, με το mini Skimmer και το φωτιστικό του Refugium

3- Βιολογική και χημική ισορροπία

Η βιολογική ισορροπία ενός nano συστήματος, όπως και στα μεγαλύτερα Natural Systems, εξασφαλίζεται με την ύπαρξη ζωντανού βράχου και άμμου.

Το πάχος όμως του στρώματος της άμμου, δεν είναι δυνατό, συνήθως, να υπερβεί τα δύο με τρία εκατοστά του μέτρου, αφού το όλο ύψος του ενυδρείου, πολλές φορές περιορίζεται στα 30cm. Σε διαφορετική περίπτωση, κατά την οποία προτιμηθεί πάχος άμμου 6cm ή και μεγαλύτερο, ο ωφέλιμος όγκος νερού κινδυνεύει να μειωθεί σημαντικά, με πρόβλημα στη σωστή τοποθέτηση του βράχου, στο ζωτικό χώρο των φιλοξενούμενων οργανισμών αλλά και στο αισθητικό αποτέλεσμα.

Έτσι περιοριζόμαστε, συνήθως, μόνο στις υπηρεσίες της αερόβιας ζώνης ενός συστήματος άμμου.

Ο ζωντανός βράχος και η άμμος, είναι ικανά να εξασφαλίσουν την βιολογική ισορροπία του συστήματος, σύμφωνα με τους κανόνες των Natural Systems

Ειδική μέριμνα πρέπει να αποδοθεί στην τοποθέτηση των μικρών κυκλοφορητών, ώστε να εξασφαλιστεί η σωστή κυκλοφορία του νερού σε όλες της περιοχές του ενυδρείου και κατά συνέπεια η μέγιστη βιολογική απόδοση του ζωντανού βράχου και της άμμου.

Η χημική επεξεργασία του νερού, εξασφαλίζεται με την υποχρεωτική διέλευση του νερού, μέσα από τα ειδικά χημικά απορροφητικά υλικά.

Αυτό εξασφαλίζεται είτε με τη χρήση ενός αναλόγου μεγέθους sump, όπου το νερό μέσω υπερχείλισης επεξεργάζεται εκεί και με τη βοήθεια ενός μικρού κυκλοφορητή επιστρέφει στο κυρίως ενυδρείο, είτε όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα τέτοιου sump, ή ο χομπίστας δεν επιθυμεί να κάνει το μικρό αυτό σύστημα ιδιαίτερα περίπλοκο, με τη χρήση εξωτερικού χημικού φίλτρου.

Τα χρησιμοποιούμενα υλικά, τα οποία εξασφαλίζουν την μηχανική και χημική επεξεργασία του νερού και στις δύο πιο πάνω αναφερόμενες επιλογές, είναι:

- Μπλε σφουγγάρι για μηχανική συγκράτηση των διάφορων αιωρούμενων σωματιδίων του νερού

- Απορροφητικό υλικό απορρόφησης νιτρικών αλάτων, ειδικό για θαλασσινό νερό

- Απορροφητικό υλικό φωσφόρου και πυριτίου

- Ενεργός άνθρακας καλής ποιότητας

- Και τέλος βαμβάκι για την συγκράτηση των μικροσωματιδίων.

Σε περίπτωση χρήσης συσκευής λάμπας UV, αυτή προτείνεται να συνδέεται by pass στην έξοδο του φίλτρου ή του κυκλοφορητή επαναφοράς, στην περίπτωση που υπάρχει sump, με ελεγκτή ροής (βάνα) ώστε να ελέγχουμε την ροή του νερού μέσα από τη συσκευή, ανάλογα με τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Η αντικατάσταση των υλικών του χημικού φίλτρου γίνεται όποτε αυτό κρίνεται απαραίτητο, ανάλογα με τις απαιτήσεις του συστήματος, οι οποίες βρίσκονται σε συσχέτιση με το βιοφορτίο και τους εξωτερικούς παράγοντες παραγωγής και συσσώρευσης οργανικών αποβλήτων (τάισμα) και επαφίεται καθαρά στην εμπειρία του χομπίστα.

4- Φιλοξενούμενοι Οργανισμοί

Το nano reef σαν σύστημα τροπικού υφάλου, έχει ως κύρια φιλοξενούμενα είδη διάφορα κοράλλια, γενικά ασπόνδυλα και τα reef safe ψάρια.

Τα καταλληλότερα κοράλλια που μπορούν να φιλοξενηθούν σε νάνο συστήματα, είναι τα αυτότροφα με όσο το δυνατό μικρότερες απαιτήσεις σε φως. Έτσι μας απαλλάσσουν από το πρόσθετο τάισμα και τα υψηλά σε ισχύ -και κατ’ επέκταση θερμαντικά- φωτιστικά συστήματα.

Αρκετά είδη μαλακών κοραλλιών αλλά και ορισμένα σκληρά LPS, μπορούν να προτιμηθούν.

Ειδικότερα για τα LPS, θα πρέπει να επιλεγούν εκείνα τα οποία εκτός από τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά, θα πρέπει και να μην είναι ιδιαίτερα επιθετικά προς τα υπόλοιπα είδη.

Τοξικά κοράλλια ή με αυτά με μεγάλη ανάπτυξη πλοκαμιών ή πολυπόδων, είναι προτιμότερο να αποφεύγονται, λόγω του αναπόφευκτου συνωστισμού και της πιθανής επαφής τους με τα γειτονικά, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Βέβαια αυτό σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί κανόνα και δεν αποκλείεται η διατήρηση πολύ απαιτητικών κοραλλιών σε ένα τέτοιο σύστημα, όπως SPS, εφόσον αυτό αποτελεί επιθυμία του χομπίστα. Σε αυτή την περίπτωση οι απαιτήσεις του μικρού συστήματος αυξάνουν και απαιτείται αρκετή εμπειρία και επαγρύπνηση από μέρους του.

Ο αριθμός των ψαριών που μπορεί να ανεχθεί ο μικρός όγκος νερού ενός nano, είναι περιορισμένος. Για το λόγο αυτό συνιστάται η προτίμηση ειδών, που δεν έχουν μεγάλο τελικό μέγεθος, όπως είναι κάποια μικρά gobies, που το τελικό μέγεθός τους στη φύση δεν ξεπερνά τα 2,5 έως 3cm.

Επίσης τα αλγοβόρα ψάρια, είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της ισορροπίας του συστήματος και τον έλεγχο της άλγης. Εδώ ανήκουν τα tangs, τα dwarf angels, οι saliaras, που όπως γνωρίζουμε το τελικό μέγεθός τους είναι απαγορευτικό για τον περιορισμένο αριθμό λίτρων που διαθέτει ένα nano.

Στην περίπτωση αυτή επιλέγουμε μικρά σε ηλικία και κατ’ επέκταση μέγεθος αντιπροσωπευτικά είδη ψαριών, με σκοπό να τα απομακρύνουμε όταν οι διαστάσεις τους ξεφύγουν από την κλίμακα και τις αναλογίες του nano.

Μικροί οργανισμοί που ταιριάζουν στην μικρή κλίμακα ενός Nano

Εκτός όμως από αυτά τα είδη, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την χρησιμότητα των εξώδερμων, των οστρακόδερμων και των καρκινοειδών.

Οι γαρίδες cleaner, όπως και η stenopus, συμβάλουν κατά πολύ στην ισορροπία του μικρού συστήματος ελέγχοντας την ανάπτυξη των πληθυσμών των παρασίτων, των σκουληκιών και γενικά των μικρών οργανισμών που ζουν στα επιφανειακά στρώματα του βράχου και της άμμου.

Τα σαλιγκάρια, ιδιαίτερα τα της κατηγορίας astrea, αναλαμβάνουν τον έλεγχο της διατομικής άλγης και τέλος οι ερημίτες την απομάκρυνση της μικροάλγης και ιδιαίτερα της τριχοειδούς.

Η παρουσία των οργανισμών αυτών επιβάλλεται για την ισορροπία του nano συστήματος, όπως άλλωστε και σε οποιοδήποτε άλλο σύστημα τροπικού υφάλου και ο αριθμός τους είναι ανάλογος πάντα με τα λίτρα του ενυδρείου και τις διατροφικές απαιτήσεις των φιλοξενούμενων οργανισμών.

5- Συμπεράσματα

Αναμφίβολα ένα nano reef, αποτελεί ένα πραγματικό κόσμημα σε όποιον χώρο και αν βρίσκεται και προσελκύει τα βλέμματα και το ενδιαφέρον όχι μόνο των ενυδρειόφιλων, αλλά και οποιουδήποτε άλλου, που δεν έχει σχέση με το χόμπι.

Σε καμία όμως περίπτωση, ο μικρός όγκος ενός τέτοιου συστήματος, δεν θα πρέπει να υποβαθμίζει την απαίτηση της ανάλογης φροντίδας και επίβλεψης, ώστε να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια ισορροπία και ανάπτυξή του.

Οι όποιες δυσκολίες που τυχόν προκύψουν, μπορούν εύκολα να ξεπεραστούν με την αναζήτηση γνώσεων και την επίδειξη ανάλογου ενδιαφέροντος από τον χομπίστα, που διαθέτει κάποια, έστω και μικρή, εμπειρία.

Η πραγματική διάθεση και αγάπη προς το χόμπι, μπορούν να αποτελέσουν τις βάσεις για την δημιουργία ενός τέτοιου μικρού κλειστού συστήματος.

Σίγουρα αξίζει το εγχείρημα και θα ανταμείψει τον κάθε ενδιαφερόμενο.

Σ.Σ. Ευχαριστώ τα μέλη του Aquazone, Γιάννη Πατούνα (JDP) και Μιχάλη Πλαδέλη (neon) για την διάθεση των φωτογραφιών τους.